کتاب تربیت سالم در مدرسه نوشتۀ خانم جین نلسن، یک اثر مفید و کاربردی در زمینۀ تربیت کودکان و نوجوانان است که به اصول و روش‌های مؤثر در مدیریت رفتار و ایجاد محیطی سالم و حمایتگر در مدارس پرداخته است. در این کتاب، خانم نلسن به نحوۀ ایجاد ارتباط مثبت با دانش‌آموزان و ارتقاء سلامت روانی و اجتماعی آن‌ها در مدارس اشاره می‌کند.
مبانی تربیت سالم:
جین نلسن بر اهمیت تربیت در محیط‌های آموزشی تأکید دارد. او معتقد است که باید از روش‌های مثبت و مؤثر برای راهنمایی و هدایت رفتار دانش‌آموزان استفاده کرد. این روش‌ها به جای تنبیه و سرزنش، بر مشاهدۀ رفتارهای مثبت، احترام متقابل و خودآگاهی تمرکز دارد.
اصول اساسی تربیت سالم:
احترام و ارزش‌گذاری به دانش‌آموزان: نلسن می‌گوید که باید به هر دانش‌آموز به عنوان یک فردِ با ارزش نگاه کرد و به نظرات و احساسات او احترام گذاشت.
تعهد به روش‌های مثبت: در این کتاب تأکید می‌شود که راهحلها و روش‌های مثبت، مثل شوقآوری، توجه به رفتارهای خوب و ایجاد فضایی آرام و حمایتگر، جایگزین‌های مناسبی برای تنبیه‌های سنتی هستند. این شیوه به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا به انتخاب‌های سالم‌تری دست بزنند.
حل تعارضات و مشکلات رفتاری:
حل تعارض به روش‌های غیرخشونت‌آمیز: نلسن در این کتاب به چگونگی مدیریت تعارضات و مشکلات رفتاری در کلاس‌های درس می‌پردازد. او معتقد است که استفاده از روش‌های مسالمت‌آمیز، مانند گفت و گو و حل مسئله، می‌تواند از بروز خشونت و مشکلات بیشتر جلوگیری کند.
توسعه مهارت‌های اجتماعی: آموزش مهارت‌های اجتماعی به دانش‌آموزان است. این مهارت‌ها شامل توانایی گوش دادن فعال، همکاری و مذاکره به صورت مثبت می‌شود.
تربیت عاطفی و اجتماعی:
نلسن به پرورش احساسات وتوانمندی‌هایاجتماعیدانش‌آموزان نیزاشارهمی‌کند. اوتأکید داردکه مدارس باید بهشکوفایی عاطفی واجتماعی دانش‌آموزان کمککنند تا آن‌ها بتوانند درآینده افراد موفق ومسئولیت‌پذیری شوند.
ایجاد محیط سالم و حمایتی:
یکی از محورهای اصلی کتاب ایجاد فضایی است که در آن همه دانش‌آموزان احساس امنیت، احترام و توجه کنند. در این فضا، دانش‌آموزان بیشتر تمایل دارند که رفتارهای خوب را از خود نشان دهند و در یادگیری مشارکت کنند.
تعامل مثبت با والدین:
در نهایت، خانم نلسن به اهمیت ارتباط مؤثر میان معلمان و والدین اشاره می‌کند. او معتقد است که همکاری و تعامل نزدیک با والدین می‌تواند به بهبود شرایط رفتاری و آموزشی دانش‌آموزان کمک کند.
نتیجه‌گیری:
کتاب “تربیت سالم در مدرسه” یک راهنمای جامع برای معلمان و افرادی است که در زمینه آموزش و تربیت کودکان و نوجوانان فعالیت می‌کنند. خانم نلسن با تأکید بر استفاده از روش‌های مثبت، احترام به شخصیت دانش‌آموزان، و تقویت مهارت‌های اجتماعی و عاطفی، الگویی برای ساختن یک محیط آموزشی سالم، حمایتی و بدون خشونت ارائه می‌دهد.
این کتاب بر لزوم توجه به ابعاد اجتماعی، عاطفی و رفتاری دانش‌آموزان و استفاده از رویکردهای غیرتنبیهی برای پیشبرد تربیت سالم در مدارس تأکید دارد.
اقدامات اجرائی در کتاب تربیت سالم در مدرسه
کتاب “تربیت سالم در مدرسه” خانم جین نلسن مجموعه‌ای از اقدامات اجرایی و روش‌های کاربردی را برای ایجاد محیطی سالم، مثبت و حمایتی در مدارس پیشنهاد می‌کند. این اقدامات به معلمان، مدیران مدارس و والدین کمک می‌کند تا با مشاهده و دیده شدن و شنیده شدن بچهها، بر رفتارهای مثبت تاکید کرده و مشکلات رفتاری را به شیوه‌ای مؤثر مدیریت کنند.
برخی از اقدامات اجرایی کلیدی که خانم جین نلسن در کتاب خود پیشنهاد می‌کند عبارتند از:
1. ایجاد قوانین و انتظارات مثبت
شفاف‌سازی قوانین: در ابتدای هرسال تحصیلی، معلمان باید قوانین و انتظارات رفتاری را بهطور واضح و ساده برای بچهها توضیح دهند. اینقوانین باید مثبت باشد و بهجای تمرکز بر رفتارهای منفی، بر رفتارهای مطلوب تأکید کنند.
مشارکت دانش‌آموزان در تعیین قوانین: یکی از راه‌های تقویت مسئولیت‌پذیری دانش‌آموزان این است که آن‌ها را در فرایندتعیین قوانین و انتظارات کلاس مشارکتدهند. اینکارحس مالکیتومشارکت را دردانش‌آموزان تقویت می‌کند.
2. تقویت رفتارهای مثبت (تشویق و پاداش)
تشویق مداوم: در این روش، معلمان باید به طور مداوم رفتارهای مثبت دانش‌آموزان را تشویق کنند. این تشویق‌ها با بازخورد مثبت،یعنی به جای تمرکز بر اشتباهات و رفتارهای منفی، معلمان باید توجه بیشتری به رفتارهای خوب و مناسب دانش‌آموزان داشته باشند و از آن‌ها بازخورد مثبت بدهندتا به ذهنیت رشد بینجامد، ذهنیت رشد بدین معناست که خانمپروفسوردویک، روانپزشک باتجربۀ دانشگاهکلمبیا، با استناد بهشواهد مربوط بهکلاسهای درس و همچنین آزمایشهای تصویربرداری از مغزافراد، نشاندادکه وقتی ذهنیت رشد درافراد شکلمیگیرد، یعنی بهاین نقطۀ یقین میرسندکه تواناییهایشان میتواند با تلاشو سختکوشی بیشترشود، احتمال پیشرفت آنها بهمیزان بسیار زیادی افزایش پیدامیکند. او وگروهاش درحال انجام پژوهشهای بنیادینی هستند که نشان میدهد مداخلاتی ساده میتواند ذهنیت دانشآموزان را بهشکلی مؤثر در راستای دستیابی بهموفقیت بازسازی کند. از جملۀ ملزوماتِ چنین راهبردی، دقت در پیامهایی است که بهعنوان بزرگتر دربارۀ تواناییهای کودکان به شکل مستقیم یا غیرمستقیم به آنها انتقال میدهیم. اینکه بهصراحت یا با کنایه بهآنها بفهمانیم که نمیتوانند موفق شوند، بهطور حتم میتواند نابودکننده باشد. اماجالب اینجاستکه ستایشِ هوش بالای آنها نیزمیتواند همین اثرمنفی را داشته باشد. نتایج پژوهشهای خانم دویک نشانمیدهد، اگر بهجای ستایشِ هوش و استعداد بچهها که نتیجۀ آن، رضایت آنان از خودشان است و از سختکوشیشان میکاهد، آنان را بهخاطر تلاشها و زحماتشان تشویق کنیم، انگیزۀشان برای یادگیری و موفقیت، بیش از پیش افزایش مییابد. اینها حسِ توانمندی شگفتیْ برای یادگیری و ارتباطموثرمیدهد وباعث تحکیم قدرتِ ارتباطویادگیری! میشود.
3. حل تعارضات به شیوه‌ای مسالمت‌آمیز
مذاکره و گفت و گو: یکی از اقدامات مهم برای حل تعارضات در کلاس، استفاده از مذاکره و گفت و گو به جای تنبیه است. دانش‌آموزان باید یاد بگیرند که مشکلات را با صحبت کردن و درک دیدگاه‌های دیگران حل کنند.
آموزش مهارت‌های حل مسئله: معلمان باید به دانش‌آموزان مهارت‌های حل مسئله و مدیریت خشم را آموزش دهند تا آن‌ها بتوانند در مواقع بروز مشکلات رفتاری به شیوه‌ای مثبت عمل کنند.
4. ارائه الگوی رفتاری مثبت
رعایت اصول اخلاقی و رفتاری توسط معلم: معلم باید الگوی رفتاری مناسبی برای دانش‌آموزان باشد. این شامل رفتارهای محترمانه، شنیدن فعال، و داشتن رفتارهای مثبت است.
ایجاد رابطه احترام‌آمیز: معلم باید روابطی مبتنی بر احترام و اعتماد با دانش‌آموزان ایجاد کند. وقتی دانش‌آموزان احساس کنند که معلم به آن‌ها احترام می‌گذارد، بیشتر به قوانین و انتظارات عمل می‌کنند.
5. تقویت مهارت‌های اجتماعی و عاطفی
آموزش مهارت‌های ارتباطی: معلمان باید به دانش‌آموزان آموزش دهند که چگونه به شیوه‌ای مؤثر ارتباط برقرار کنند. این مهارت‌ها شامل گوش دادن فعال، بیانِ احساسات بهطور مناسب و مدیریتِ احساسات است.
حل تعارض به شیوۀ همدلانه: دانش‌آموزان باید یاد بگیرند که چگونه در هنگام بروز مشکلات اجتماعی و رفتاری، با همدلی و درک متقابل با دیگران برخورد کنند.
6.ایجاد محیط فیزیکی و روانی حمایتی
فضای آرام و مثبت: کلاس درس باید محیطی آرام، دلپذیر و حمایتی باشد که دانش‌آموزان احساس امنیت و راحتی کنند. این محیط باید به گونه‌ای طراحی شود که دانش‌آموزان بدون ترس از اشتباه، بتوانند به راحتی مشارکت کنند.
آرایش و ترتیب مناسب کلاس: سازماندهی کلاس به گونه‌ای که محیطی بدون حواس‌پرتی و بدون استرس فراهم شود، به افزایش تمرکز و یادگیری کمک می‌کند.
7. مدیریت وقت و فعالیت‌های کلاسی
برنامه‌ریزی مناسب برای زمان: معلمان باید زمان کلاس را به‌طور مؤثر مدیریت کنند تا فرصت‌های کافی برای آموزش، تمرین و تعاملات مثبت با دانش‌آموزان فراهم شود.
فعالیت‌های گروهی و مشارکتی: طراحی فعالیت‌های گروهی به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا در کارهای تیمی همکاری کنند و مهارت‌های اجتماعی و رفتاری خود را تقویت نمایند.
8. گزارش‌دهی و ارتباط با والدین
گزارش‌دهی به والدین: معلمان باید به طور منظم با والدین دانش‌آموزان ارتباط برقرار کنند و آن‌ها را از پیشرفت و مشکلات رفتاری فرزندانشان آگاه سازند.
ارتباط مثبت وسازنده باوالدین: روابط خوب و مثبت با والدین می‌تواند بهحمایت بهتر از رفتار و پیشرفت دانش‌آموزان کمک کند.
9. آموزش خودآگاهی و مسئولیت‌پذیری
آموزش به دانش‌آموزان دربارۀ پیامدهای رفتارشان، بدین معنا که دانش‌آموزان یاد بگیرند که رفتارهایشان چه تأثیری بر خودشان و دیگران می‌گذارد و چگونه مسئولیت رفتارهای خود را بر عهده بگیرند.
تقویت مهارت‌های تصمیم‌گیری: این مهارت به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا در مواجهه با چالش‌ها و موقعیت‌های مختلف، تصمیمات صحیح و مؤثر بگیرند.
نتیجه‌گیری:
این کتاب با ارائه اقدامات اجرایی واضح و عملی به معلمان و مدیران مدارس کمک می‌کند تا یک محیط آموزشی مثبت و حمایتی ایجاد کنند که در آن دانش‌آموزان رفتارهای مثبت را یاد می‌گیرند، احساس مسئولیت می‌کنند و در رشد اجتماعی، عاطفی و رفتاری خود پیشرفت می‌کنند. این اقدامات همچنین به گسترش روابط میان معلمان، دانش‌آموزان و والدین کمک می‌کند تا یک تیم منسجم برای موفقیت دانش‌آموزان تشکیل شود.