بازماندگان از تحصیل در ایران: نابرابری‌های طبقاتی، قومی و جنسیتی در نظام آموزشی

📝 چکیده:

در سال‌های اخیر، حذف ۲۸ درصد دانش‌آموزان از تحصیل به‌عنوان یکی از مهم‌ترین چالش‌های نظام آموزشی کشور مطرح شده است. ۷۰ درصد این دانش‌آموزان از دهک‌های پایین اجتماعی هستند و عوامل مختلفی مانند فقر، نابرابری‌های قومی و جنسیتی، کمبود زیرساخت‌ها و کالایی‌شدن آموزش، نقش عمده‌ای در این پدیده دارند. در این مقاله، به بررسی چالش‌ها و راهکارهای مرتبط با بازماندگان از تحصیل پرداخته‌ایم.

📌 حذف ۲۸ درصد دانش‌آموزان؛ رقمی نگران‌کننده از ۱۳۹۴ تا ۱۴۰۳

• حدود ۲۸ درصد از دانش‌آموزان ایرانی از سال ۱۳۹۴ تا ۱۴۰۳ از چرخه تحصیل خارج شده‌اند.
• ۷۰ درصد این دانش‌آموزان در دهک‌های یک تا پنج جامعه زندگی می‌کنند.
• استان سیستان و بلوچستان در صدر فهرست این آمار قرار دارد.

🔹 علت اصلی: فقر خانوار، عدم دسترسی به منابع آموزشی و ضعف زیرساخت‌های محلی

📌 نابرابری طبقاتی و کالایی‌شدن آموزش

• آموزش عمومی به‌تدریج به یک کالا تبدیل شده و دسترسی به کیفیت بالای آن به ثروت خانواده وابسته شده است.
• ۴۶ درصد از هزینه‌های آموزش و پرورش توسط خانواده‌ها پرداخت می‌شود.
• مدارس غیرانتفاعی از ۴ هزار مدرسه در سال ۸۰ به بیش از ۱۸ هزار مدرسه در سال ۱۴۰۳ رسیده‌اند.

🔹 نتیجه: تقویت تقسیم‌بندی طبقاتی در آموزش و محدودیت فرصت‌های تحصیلی برای دانش‌آموزان کم‌برخوردار

📌 نابرابری‌های قومی و فرهنگی در مناطق محروم

• در مناطق کُرد، لر، بلوچ و آذری‌زبان، دانش‌آموزان اغلب بدون آشنایی با زبان معیار (فارسی) وارد مدرسه می‌شوند.
• این موضوع منجر به افت تحصیلی، کاهش انگیزه و در نهایت ترک تحصیل می‌شود.
• وجود محدودیت در دسترسی به مهدکودک و پیش‌دبستانی در این مناطق، مشکل را تشدید می‌کند.

🔹 راهکار: توسعه برنامه‌های بومی و آموزش زبان در سنین پیش‌دبستانی

📌 نگاه‌های جنسیتی و خط‌خوردن دختران

• در مناطق روستایی و محروم، فرهنگ غالب، اولویت کمتری به آموزش دختران می‌دهد.
• دختران در بسیاری از مناطق قبل از تمام کردن دوره ابتدایی، تحت فشار ازدواج زودهنگام قرار می‌گیرند.
• در برخی مناطق، دختران به‌دلیل ناایمنی جاده‌ها، اجازه تحصیل ندارند.

🔹 نتیجه: افزایش چشمگیر نرخ ترک تحصیل دختران در مناطق محروم

📌 ضعف زیرساخت‌های آموزشی در مناطق روستایی

• بسیاری از روستاهای کشور فاقد مدرسه مناسب هستند.
• دانش‌آموزان مجبورند مسافت‌های طولانی را طی کنند که خانواده‌ها اجازه نمی‌دهند.
• این وضعیت بیشتر بر دختران تأثیر می‌گذارد.

🔹 راهکار: احداث مدارس محلی، ارتقاء زیرساخت‌های حمل‌ونقل و حضور فعال خیران در مناطق محروم

📌 نیاز به رویکرد جامعه‌محور در آموزش

• نیاز به تشکیلات مستقل و تشکل‌های اجتماعی در حوزه آموزش
• حضور فعالان مدنی و خیران در کنار دولت برای کاهش نابرابری
• ایجاد فضاهای موازی با آموزش رسمی برای دانش‌آموزان بازمانده

🔹 هدف: تغییر نظام آموزشی از سطح مدرسه تا تصمیم‌گیری‌های کلان

💬 نتیجه‌گیری:

حذف دانش‌آموزان از تحصیل، تنها یک آمار نیست، بلکه نمادی از وجود نابرابری‌های عمیق در جامعه است. این پدیده نیازمند واکنش فوری، همکاری بیشتر خیران و تغییر بنیادین در نظام آموزشی است.
ما در خیریه محبت ، با ایجاد زمینه‌های جبرانی، کمک آموزشی و مشاوره، داریم برای بازگشت دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل گام برمی‌داریم.

🟠 با ما همراه شوید و در این حرکت معنا دار سهیم باشید!